W ostatnich badaniach naukowych zwrócono uwagę na poważne i rzadkie reakcje skórne, jakimi są zespół Stevensa-Johnsona (SJS) i toksyczna nekroza naskórka (TEN). Te schorzenia, charakteryzujące się ciężkimi uszkodzeniami skóry i błon śluzowych, mogą być wywoływane przez różne czynniki, w tym leki. W kontekście pandemii COVID-19, współwystępowanie SJS/TEN z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 stwarza nowe wyzwania kliniczne, z uwagi na nakładające się szlaki zapalne. Badanie przeprowadzone na pacjencie z TEN wywołanym lamotryginą oraz zakażeniem COVID-19 dostarcza istotnych informacji na temat immunologicznego profilu pacjentów z tymi schorzeniami, co może mieć znaczenie dla przyszłych strategii terapeutycznych.
Przypadek kliniczny: szczegóły pacjenta i przebieg choroby
Badany pacjent to 6-letni chłopiec z kompletną historią szczepień (z wyjątkiem COVID-19) oraz wcześniejszym rozpoznaniem zespołu móżdżkowego, który był leczony kwasem walproinowym. W ciągu 14 dni od rozpoczęcia leczenia lamotryginą (25 mg co 24 godziny) u pacjenta wystąpiły objawy, takie jak gorączka, anoreksja oraz charakterystyczna wysypka. Wysypka ta zajmowała około 87% powierzchni ciała i była związana z dodatnim objawem Nikolskiego, co wskazuje na ciężkie uszkodzenie naskórka. Po hospitalizacji stwierdzono nie tylko objawy skórne, ale także znaczne uszkodzenia ogólnoustrojowe, w tym podwyższone parametry zapalne i uszkodzenie wątroby.
Wyniki badania: analiza profilu cytokin
W badaniu oceniano poziomy 13 cytokin w mononuklearnych komórkach krwi obwodowej (PBMC) pacjenta oraz jego rodziców, którzy byli pozytywni na COVID-19. Analiza wykazała, że w przypadku pacjenta z TEN stwierdzono obniżone poziomy interleukin IL-4, IL-6 i IL-12 w porównaniu do rodziców. Natomiast poziomy IL-1α, IL-1β, IL-5, IL-8, NF-κβ oraz interferonów (IFN; α, β i γ) były podwyższone, co wskazuje na silną odpowiedź przeciwwirusową. Te wyniki sugerują, że reakcja immunologiczna była hiperaktywna, co mogło przyczynić się do ciężkości objawów klinicznych pacjenta.
Wzrost cytokin prozapalnych
Wyniki wykazały, że cytokiny takie jak IL-1α, IL-1β, IL-5, IL-8 oraz NF-κβ były znacznie podwyższone, co wskazuje na intensywną odpowiedź zapalną. U pacjenta wystąpiły trudności w kontrolowaniu gorączki, a jego stan zdrowia szybko się pogarszał. Po kilku dniach hospitalizacji stwierdzono obecność bakterii Enterococcus faecium, co dodatkowo skomplikowało przebieg leczenia.
Dyskusja: implikacje kliniczne i przyszłe kierunki badań
W literaturze brakuje przypadków opisujących jednoczesne wystąpienie SJS/TEN i COVID-19, co czyni ten przypadek wyjątkowym. Potencjalne mechanizmy patogenezy SJS/TEN pozostają niejasne, jednak istnieje hipoteza, że reakcja immunologiczna na metabolity leków może odgrywać kluczową rolę. Zmiany w poziomach cytokin mogą wskazywać na różne szlaki zapalne, które należy dokładnie zbadać w kontekście przyszłych terapii.
Znaczenie IL-4, IL-6 i IL-12
Wyniki badania podkreślają znaczenie interleukin IL-4, IL-6 i IL-12 w kontekście TEN. Obniżone poziomy tych cytokin u pacjenta mogą sugerować, że ich rola w patogenezie SJS/TEN jest kluczowa. W przyszłości, terapie mające na celu modulację odpowiedzi immunologicznej, w tym inhibitory TNF-α, mogą okazać się obiecujące, ale wymagają dalszych badań w kontekście bezpieczeństwa i skuteczności, zwłaszcza u pacjentów z współistniejącymi infekcjami.
Podsumowanie: kluczowe wnioski z badania
Badanie to dostarcza cennych informacji na temat interakcji między SJS/TEN a COVID-19, podkreślając znaczenie monitorowania profilu cytokin u pacjentów z tymi schorzeniami. Zrozumienie mechanizmów immunologicznych może przyczynić się do opracowania skuteczniejszych strategii terapeutycznych, mających na celu poprawę wyników leczenia i zmniejszenie ryzyka powikłań.
Bibliografia
Martinez-Fierro Margarita L., Garza-Veloz Idalia, Zorrilla-Alfaro Sidere Monserrath, Campuzano-Garcia Andrés Eduardo and Rodriguez-Borroel Monica. Peripheral Blood Mononuclear Cells Cytokine Profile in a Patient with Toxic Epidermal Necrolysis Triggered by Lamotrigine and COVID-19: A Case Study. International Journal of Molecular Sciences 2025, 26(3), 92-96. DOI: https://doi.org/10.3390/ijms26031374.
